Erken Ergenlik Nedir?
Erken puberte olarak da bilinen erken ergenlik, bir çocuğun vücudunun çok erken bir yetişkin vücuduna dönüşmeye başladığı zamandır. Normal şartlarda, ergenlik ortalama olarak kızlarda 8-13 yaşlarında ve erkeklerde 9-14 yaşlarında başlar.
Doktorlar, ergenlik erken başladığında ve büyüme atakları ve kemik olgunlaşması ile devam ettiğinde durumu teşhis eder. 8 yaşından önce belirgin ergenlik belirtileri gösteren kızlar ve 9 yaşından önce erkekler erken gelişmiş olarak kabul edilir.
İki tür erken ergenlik vardır:
- Merkezi erken ergenlik daha yaygındır. Normal ergenlik gibi ama erken oluyor. Hipofiz bezi gonadotropin adı verilen hormonları üretmeye başlar. Bu hormonlar, testislerin veya yumurtalıkların başka hormonlar üretmesine neden olur: testosteron veya östrojen. Bu seks hormonları, kızlarda meme gelişimi gibi ergenlik değişikliklerine neden olur
- Periferik erken ergenlik veya erken gelişmiş yalancı ergenlik farklı bir durumdur. Ayrıca daha az yaygındır. Östrojen ve testosteron hormonları semptomları tetikler. Ancak beyin ve hipofiz bezi dahil değildir. Genellikle yumurtalıklar, testisler, adrenal bez veya ciddi derecede az aktif tiroid bezi ile ilgili yerel bir sorundur.
- Erken telarş, bir kızın göğüslerinin genç yaşta büyümeye başlamasıdır. Genellikle birkaç yaşında olan kızları etkiler. Ebeveynler için rahatsız edici olsa da, kendi kendine iyileşir ve erken ergenlik değildir. Tedavi gerektirmez, ancak yine de girdilerini almak için çocuğunuzu bir doktora götürmelisiniz.
- Erken pubarş, kasık veya koltuk altı kıllarının erken yaşta büyümeye başlamasıdır. Adrenal bezlerin hormonları erken salmaya başladığı erken adrenarştan kaynaklanabilir. Yine, endişe verici görünse de, genellikle bir sorun değildir. Ayrıca ergenliğin erken bir işareti değildir. Ancak adrenal hormonların olağandışı ve ağır salınımının ilk belirtisi olabileceğinden, çocuğunuzun bir doktora görünmesi gerekir.
Erken Ergenlik Belirtileri
- Göğüsler büyümeye başlar (genellikle ilk işaret)
- Menstrüasyon (genellikle erken semptomların başlamasından 2-3 yıl sonrasına kadar)
Erkeklerde;
- Testisler, penis ve skrotum büyümeye başlar
- Ses kalınlaşması (bu genellikle ergenliğin geç bir belirtisidir)
Kızlar ve erkeklerde ortak olan belirtiler ise;
- Hızlı boy uzaması
- Akne
- Yetişkin vücut kokusu
Erken Ergenlik Nedenleri
Çoğu durumda, uzmanlar, özellikle kızlarda, merkezi erken ergenliğe neyin neden olduğunu bilmiyorlar. Bazen tıbbi bir sorun merkezi erken ergenliği tetikler. Nedenler, özellikle ergenlik hızla ilerliyorsa, erkek ve 6 yaşın altındaki çocuklarda eşit derecede yaygındır. Şunlardan kaynaklı olabilir:
- Genellikle iyi huylu olan tümörler ve diğer büyümeler
- Hormonal dengeleri etkileyen, ameliyattan veya kafaya alınan bir darbeden kaynaklanan beyin hasarı
- Bazen bir enfeksiyondan kaynaklanan beyin iltihabı
Erkek çocuklarda sadece az sayıda merkezi erken ergenlik vakası tıbbi bir sorundan kaynaklanmaktadır. Kızlarda daha az yaygındır.
Erken Ergenliğe Ne Sebep Olur?
Mutlaka sebep olmasalar da, birçok şey erken ergenlikle bağlantılıdır.
- Cinsiyet: Kızların merkezi erken ergenliğe sahip olma olasılığı erkeklere göre 10 kat daha fazladır.
- Genetik: Bazen seks hormonlarının salınımını tetikleyen genetik mutasyonlar erken ergenliğe yol açabilir. Çoğu zaman, bu çocukların benzer genetik sorunları olan bir ebeveyni veya kardeşi vardır.
- Obezite: Bir dizi çalışma, genç kızlarda obezite ile erken ergenlik riskinin artması arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Ancak araştırmacılar, bağın ne kadar doğrudan olduğunu bilmiyorlar. Obezite, erkeklerde erken ergenlik ile bağlantılı görünmüyor.
Erken Ergenlik Tedavisi
- Gözlem altında tutma: Çoğu durumda, doktorunuz bir neden bulamaz. Çocuğunuzu birkaç ay izlemeyi önerebilirler.
- GnRH analog tedavisi: Çocuğunuzda merkezi erken ergenlik varsa ve başka bir rahatsızlığı yoksa doktor GnRH analog tedavisini önerebilir. Bu, çocuğunuzun ayda bir kez aldığı bir ilaçtır . Alırken gelişmeyi durdurur. Çocuğunuz normal ergenlik yaşına gelene kadar alacaktır.
- Başka bir durumun tedavisi: Çocuğunuzun erken ergenliğe neden olan bir durumu varsa, bunu tedavi etmek genellikle erken ergenliği de durduracaktır.
Erken Ergenliğin Bitkisel Tedavisi
Erken ergenliğin bitkisel tedavisi olup olmadığı internette sıklıkla araştırılan konulardan biridir. Buna sahip çocuğunuz/çocuklarınız varsa, ilk olarak Çocuk Endokrinoloji Uzmanına gitmeniz tavsiye edilir. Doktorunuz ne yapmanız konusunda en doğru bilgiyi size aktaracaktır.
Erken Ergenliği Önleyen Yiyecekler
İçerisinde katkı maddesi olan ve doğal yollarla üretilmeyen birçok yiyecekler çocuklarda erken ergenliğin görülmesine neden olur. Bunu önlemek için bu tür gıdaları çocuklarınıza yedirmemeye çalışın. Bunun yerine, çocuklarınıza doğal ve sağlıklı besinler yedirmeyi alışkanlık haline getirin.
Balık Yağı Erken Ergenliğe Neden Olur Mu?
Balık yağı veya takviyesi, normalde unutkanlık ve hafızayı güçlendirme gibi problemlere iyi gelir. Yetişkinler de dahil olmak üzere, birçok ebeveyn çocukları için balık yağı kullanır. Balık yağının erken ergenliğe sebep olup olmadığına dair henüz kesin bir bilgi yoktur. Kullanmadan önce çocuk doktoruna danışmayı yine de ihmal etmeyin.